Vandaag is het internationale vrouwendag en omdat het schijnbaar een dag is waarop de vrouw even mag ’shinen’, wil ik graag mijn diepste gevoelens met jullie delen over wat ik nou eigenlijk doe in het leven. Ik merk namelijk dat veel mensen om mij heen zich stiekem toch afvragen, waar is die Bibi nou allemaal mee bezig en waarom doet ze dat?
Waarom ik bang was een feminist te zijn
Laat ik hiermee beginnen. Ik ben een feminist. Waar ik het over wil hebben vandaag is dat ik dit nog steeds moeilijk vind om uit te spreken naar anderen. En ik schaam mijzelf dan weer voor het feit dat ik mij daarover schaam. Ik heb het vermoeden dat ik niet de enige ben, wat vaak blijkt uit gesprekken die ik heb met de mensen om mij heen. De opmerking “maar ik ben niet zo’n boze feminist hoor”, is iets wat ik veelvuldig heb gehoord en wat ik mijzelf ook veelvuldig hoor zeggen.
Waarom? Allereerst merk ik gewoon dat het vaak handiger is om überhaupt niet over het feminisme te beginnen. Je wordt meteen in een hokje gezet en vaak is dat wel in de trant van mannenhater, linkse idealist, zeikwijf of druktemaker om niks. Als je er dan toch over begint, kun je dus maar beter gelijk erbij zeggen dat je er niet ‘zo één bent’, maar een andere. Een ‘goeie’.
Waarom identificatie met het woord feminisme zo moeilijk is
Ik heb er eens over nagedacht waarom er zoveel negativiteit heerst rondom het woord feminisme. En ik ben niet de enige die daarover heeft nagedacht. Wat blijkt? Zowel mannen als vrouwen denken negatiever over een feminist dan over een gemiddelde vrouw.
Hier zijn een aantal redenen voor. Het is ten eerste al lastig om je met een groep (de ‘vrouw’) te identificeren die heel groot en divers is. Kort gezegd: de categorie ‘vrouw’ is eigenlijk te groot. Een andere reden die ik zelf ook heel erg herken: ik houd van mannen. Ik ben altijd verliefd geweest op mannen. Daarnaast houd ik van mijn vader, mijn mannelijke vrienden, en ik werk met plezier samen met mijn mannelijke collega’s. Zodra je over feminisme begint, krijg je dus het gevoel dat je jouw geliefden ook ergens van beschuldigt.
Maar de belangrijkste reden is toch wel dat als je ergens voor in actie wilt komen, je onrecht moet ervaren. Het is nu eenmaal zo dat veel vrouwen dat niet ervaren. En mannen zullen het uiteraard nog minder snel ervaren. Althans, de mannen die nooit onrecht hebben ervaren op het gebied van hun geslacht. En dat zijn er nogal wat.
Maatschappelijke erkenning voor de feministische strijd
Wat ik dus vaak hoor is dat het feminisme toch echt niet meer van deze tijd is. We zijn toch allemaal gelijk? Heel kort door bocht, kan ik daar alleen maar op zeggen: zo voelt dat niet voor mij. Pas in 1850 begonnen vrouwen te strijden voor gelijke rechten, maar eigenlijk kun je zeggen dat pas vanaf de jaren zeventig vrouwen daadwerkelijk meer vrijheid en onafhankelijkheid hebben gekregen.
Het gaat voor mij dus niet alleen over het nu, maar ook over het verleden. Het enige wat ik wil zeggen is dat vrouwen in Nederland pas een zeer korte tijd meer als gelijke worden behandeld. Daar heeft mijn oma voor gevochten, daar heeft mijn moeder voor gevochten en daar vecht ik zelf ook nog voor. Iedere dag.
Als je tegen mij het probleem van gelijkheid of de noodzaak van het feminisme dus gaat bagatelliseren, dan word ik een beetje kwaad van binnen. Het gaat mij niet om schuld, maar wel om maatschappelijke erkenning en het beleven van de pijn van iemand anders. Sunny Bergman liet dat zo mooi zien in haar documentaire ‘Wit is ook een kleur’, waarin ze laat zien hoe moeilijk het is om erkenning te geven aan de onderdrukking van een bepaalde groep mensen.
De gezamenlijke pijn beleven van ongelijkheid
Het geven van die erkenning voor je machtspositie is best lastig. Het doet namelijk pijn om je te beseffen dat je tot de machtige groep behoort die bepaalde dingen doet of heeft gedaan waardoor andere mensen zijn onderdrukt. Ik ervaar dat zelf als het gaat om discriminatie van huidskleur. Ik ben zelf een blanke vrouw en leef in een land die een grote rol heeft gespeeld in de slavernij. Een man die ik laatst ontmoette op mijn expositie noemt dit de ‘gezamenlijke pijn’ die we als maatschappij moeten beleven. Alleen dan kunnen we elkaar helen.
Daarom wil ik kunnen zeggen ‘ik ben een feminist’ en ‘ik ervaar als vrouw ongelijkheid’. Zonder dat iemand dit persoonlijk opneemt. Zonder dat iemand denkt dat ik boos ben op mannen. Want mijn kritiek als feminist gaat niet over een persoon of over mannen, maar over een systeem waarin wij leven. Een systeem dat wij met z’n allen gecreëerd hebben. En een systeem waar ook nog veel te doen is op het gebied van mannenemancipatie.
Waarom feminisme nodig is in de 21 eeuw
We leven nu in de 21e eeuw. In deze tijd is het niet meer ongewoon om als vrouw te werken of geen kinderen te willen en het huishouden is niet meer alleen de taak van een vrouw. Je hebt als vrouw veel meer de mogelijkheid om te kiezen wat je wilt in het leven. In Nederland dan. Dat moet er ook bij gezegd worden, er zijn een heleboel vrouwen over de hele wereld die deze rechten nog niet eens mogen ervaren.
Ik ben in die zin oprecht blij dat ik in de 21e eeuw leef en niet in de tijd van mijn lieve oma die moest stoppen met werken omdat ze ging trouwen. En toch wordt er vandaag de dag nog steeds strijd geleverd door vrouwen op economisch, politiek en sociaal gebied. Het is teveel om op te noemen, maar ik geef je een paar voorbeelden. In Nederland werken nog steeds meer vrouwen parttime dan mannen, krijgen vrouwen gemiddeld minder betaald dan mannen, hebben wij geen ouderschapsverlof voor mannen, worden er nog steeds meer vrouwen dan mannen aangerand en verkracht en zo kan ik nog wel even doorgaan.
Feminisme gaat over respect, gelijkheid en inclusiviteit
Bah, zie je, ze is er zo één. Een boze feminist. Laat je niet misleiden. Natuurlijk zet ik hier een idee van het feminisme neer dat maar echt één procent vertelt van waar feminisme over gaat. Waar gaat het voor mij dan wel over? Respect, gelijkheid en vooral inclusiviteit. Dat is namelijk wat ik als feminist heel belangrijk vind. Inclusiviteit betekent voor mij dat je iedereen daadwerkelijk gelijke kansen geeft om mee te doen in een maatschappij. Natuurlijk is het heel goed dat we beleid hebben op het gebied van diversiteit. Maar het verwijst nog steeds naar een soort opgelegde stimulering van gelijke behandeling. Als je echt inclusief bent, dan is dit soort beleid niet meer nodig.
Begrijp me niet verkeerd. Ik vind het beleid op het gebied van gelijkheid en alle ontwikkelingen daar om heen, heel goed. Wat ik graag zou willen voor de wereld is dat iedereen ‘echt’ mee kan doen zonder dat we daar regels voor nodig hebben. Daarvoor moeten we met z’n allen een systeem creëren die niet gericht is op macht, maar op inclusiviteit, samenwerking en liefde.
Want ja, daar gaat het uiteindelijk om. De liefde. Mooi einde toch? Daar kan niemand het mee oneens zijn. Nu weet je dus wat ik doe en waarom. En zie je hopelijk ook dat ik, en veel andere feministen met mij, geen boze feeksen zijn.
Hoe ik uit de kast kwam als feminist
Laatst was ik op een expositie met ‘de nieuwe generatie feministen’, zoals ik dat zelf noem. De zelfverzekerdheid die zij hebben om te staan voor wie ze zijn, vind ik bewonderenswaardig. Het voelde voor mij die avond een beetje alsof ik ‘uit de kast’ kwam. Niet lachen, dat is echt waar. Pas na 33 jaar, durf ik echt te zijn wie ik ben en te staan voor waar ik in geloof. Zelfs tijdens mijn studie op de Fotoacademie, heb ik maanden lang geworsteld met het feit of ik nu wel of niet moest zeggen dat ik een ‘feminist’ ben en of ik wel of niet een feministisch standpunt in moest gaan nemen in mijn werk.
Ik vind dat Peter Maasdam mijn gevoel daarover zo mooi verwoord: “durf een haring te zijn”. Een haring is namelijk iets wat je of heel lekker vindt, of werkelijk afschuwelijk vies. Het komt er op neer dat als je neutraal bent, iedereen wel een beetje van je houdt. Maar wat je nodig hebt als kunstenaar, zegt Peter, is dat sommige mensen je heel erg lekker vinden en sommige mensen je helemaal niet lekker vinden.
Ik ben een feminist. Soms een boze, soms een blije. Soms een lieve, soms een wat minder lieve. Soms een heel serieuze en soms een grappige. Soms een genuanceerde en soms een heel uitgesproken feminist. Maar ik ben ook gewoon Bibi. Dus, wees altijd jezelf. En sta voor wie je bent.
Happy women’s day!